Ik herinnerde me van die eerste keer eigenlijk alleen het verhaal van het scheppen van de Golem door twee Joodse rabbijnen. Vroeger vrat ik vaak letters om de letters, nu heb ik ‘m met wat meer belangstellig gelezen; ook omdat we dit boek gaan behandelen op een leeskring waarvoor ik me heb ingeschreven.
Van Mulisch heb ik ook Siegfried, Twee vrouwen, Het theater, de brief en de waarheid, en de Ontdekking van de hemel gelezen.
Hoe hij zijn thema’s verzint verbaast mij ieder keer weer. Al begrijp ik van dit boek wel dat hij is geïnspireerd door de ontdekking van het DNA (Watson en Crick)en de vier letters waarmee dit wordt weergegeven. De mens bestaat uit vier letters (ACTG) en ook de Schepper van de mens heeft vier letters, het Tetragammaton.
Deze keer gaat het erom(zoals ik het zie): wie leven weet te scheppen zal daar een prijs voor moeten betalen.
Boven het hele boek hangt de uiterste nihilistische consequentie van Nietzsches uitspraak: God is dood.
Wij hebben de Schepper van leven vermoord of zullen het doen.
Het boek bestaat uit aktes en stukken (een proces/procedure) Akte A: het spreken; Akte B: de zegsman en Akte C: het gesprek.
In de eerste Akte wordt door twee rabbijnen in de zestiende eeuw te Praag een poging gedaan om door het spreken (scheppen door het woord) met behulp van het Kabbalistische werk; de Sefer Yetsirah leven te verwekken; een Golem. Dat blijkt een visioen te zijn van de wetenschapper in Akte B.
In Akte B schrijft een wetenschapper Victor Werker en ook schepper van leven (de eobiont) zijn ervaringen en bevindingen aan zijn dochter Aurora die een intra uterine dood is gestorven. Zijn werk uit het laboratorium is meer levensvatbaar.
In Akte C raakt Victor in gesprek met zichzelf en anderen om tot inzicht te komen en dat komt hij, alles valt als een Gordiaanse knoop uiteen maar………
Er zit nog veel meer in verborgen zoals de naam Victor. Dat is één van de namen van Harry zelf. Hij is ook schepper. (Dat het slechts kunst was, was verborgen door kunst. Ovidius) Van veel dingen heb ik wel het gevoel dat er meer achter zit maar ik kan niet alles duiden. Wie weet komt dat nog tijdens het bespreken.
Een paar mooie citaten en een impliciete tip voor kunstenaars wanneer Viktor zijn moeder beschrijft: “Zij heeft talent en zij is productief, maar echt creatief is zij niet, zij schept geen eigen wereld; haar talent kan zij alleen gebruiken om de bestaande wereld te verdubbelen.”
Mulisch laat Victor Werker, wanneer ie in Amerika is, zeggen:
“Als ik stedenbouwkundige was, zou ik nooit een rechte straat tekenen, want alleen een bocht omarmt je als een moeder. In de middeleeuwen hebben ze dat beter begrepen. Maar in een Amerikaanse stad kijk je op elk kruispunt in vier windrichtingen de stad uit. Of andersom gezegd: op elk kruispunt razen de onmetelijke afmetingen van dit continent op je af.”
En:
“Het is toch niet mijn verdienste, dat ik op dingen kom waar een ander niet op komt! Mijn verdienste is hoogstens dat ik niet te beroerd ben de tijd en de moeite te nemen om ze uit te werken, - en eigenlijk zelfs dat niet, want vermoedelijk is dat een erfenis van mijn vaders militaire discipline, die het ook weer van iemand anders had. Ik ben geneigd te zeggen, dat niemand zich ooit ergens op mag beroemen, - maar dan kom ik in moeilijkheden: in dat geval hoeft ook niemand zichzelf ooit iets te verwijten. Misschien mogen alleen anderen iemand roemen of prijzen, dan wel verwijten of straffen.”
Mooi vind ik het altijd wanneer mensen op ideeën komen die anderen daarvoor al bedacht hadden en uit dat oeroude Boek komen:
Laat u een vreemde prijzen, en niet uw mond; een onbekende, en niet uw lippen.
Spreuken 27:2
Of zoals mijn moeder placht te zeggen: ‘eigen prijzen doen geen wijzen.’
