Vrije wil?

Een actueel onderwerp in deze tijd. De filosoof Thomas Muller heeft een flink geldbedrag gekregen om te onderzoeken waar zo velen zich al eeuwen het hoofd over hebben gebroken; Heeft de mens een vrije wil of niet.
In het verleden was het al een meningsverschil tussen Augustinus en Pelagius, tussen Luther en Erasmus en tussen de remonstranten en contra-remonstranten.
Eerst een definitie: Onder vrije wil versta ik het zelf maken van keuzes, het nemen van beslissingen, het doen en laten van dingen en het denken van gedachten, die jij zelf bepaalt zonder invloed van buitenaf. Dat is wat uitgebreider dan de Wiki-pagina, maar daar zijn ze er ook nog niet echt uit als ik de overlegpagina bekijk.

Bij mij viel het kwartje toen ik aan het bed stond van een betrekkelijk jonge cliënte met het syndroom van Ehlers- Danlos.
Ze lag te mijmeren wat ze zou hebben gedaan als ze gezond was gebleven. Toen schoot het door mij heen: wat heeft het voor zin om van alles te willen wanneer de omstandigheden niet meewerken. Vrije wil was in deze situatie niet meer dan een loze, holle kreet. Hoe vrij is je wil wanneer je op je sterfbed ligt? Je kunt dan nog maar één kant op.
Ieder mens heeft in zijn/haar leven te maken met beperkingen. Dat begint al bij de geboorte.
Beperkingen zijn o.a.:
Mens zijn; dus zonder vleugels en/of kieuwen,
genen die je IQ en EQ bepalen,
de sociale omgeving, tijdstip en plaats van geboren worden en opgroeien.
Ziekte/gezondheid.
Angsten, twijfels, begeerten en onzekerheden die zomaar kunnen toeslaan en keuzes kunnen beïnvloeden .
Hoe vrij kun je je wil dan nog noemen binnen dat beperkte gebied wat dan nog over is? Het is slechts wat speelruimte. Daardoor worden mensen voorspelbaar. Zeker voor Iemand die alles overziet. Het wordt dan voor Hem een klein kunstje om de mens te laten doen wat Hij wil.

Een mens heeft wel een eigen, unieke wil. Gevormd door al die beperkingen die ik aangaf. Die eigen wil is onderdeel van je persoonlijkheid en maakt je mede tot wie je bent.
Die eigen wil is relatief vrij; vrij in relatie tot de keuzemogelijkheden.
Zo is mijn eigen definitie ontstaan: de mens heeft een eigen wil die relatief vrij is.
Volgens Alvin Plantiga van de ‘Free Will Defense’ (Amerikaans filosoof van Nederlandse afkomst) kun je dan nog steeds in zijn algemeenheid spreken over een vrije wil, maar dat gaat er bij mij niet in. En dat ligt natuurlijk aan mij….want ik probeer tegelijkertijd rationeel en praktische te zijn. Misschien gooi ik wel teveel door elkaar.
Kom je dan niet in conflict met de moraal? Ja natuurlijk. Als mensen niet meer verantwoordelijk kunnen worden gesteld voor hun keuzes ligt de rechtspraak op haar gat. Hoe kun je iemand straffen voor iets waar ze niets aan kunnen doen? Het eerste spooky verhaal uit het boek van Viktor Lamme (de vrije wil bestaat niet) sprak me best wel aan.
Hoe de ‘wereld’ dit denkt te gaan oplossen vind ik wel een spannende vraag. Gelovigen weten dat ze door God verantwoordelijk worden gesteld. Zoals ze ook voor rechtvaardig worden gehouden door het geloof in het volbrachte werk van Christus.

Wat ik ook wel frappant vind is dat de ‘wereld’ er nu ook achter lijkt te komen wat in de kerken (behalve de evangelische, geloof ik) al eeuwen wordt geleerd. Zie ook het boek van Dick Swaab: 'wij zijn ons brein'.
Er is een mooie uitspraak met een berg en theologen…even opzoeken…
Ja, een uitspraak van Robert Jastrow:
“Voor de wetenschapper, die geleefd heeft uit zijn geloof in de macht van de rede,eindigt het verhaal als een boze droom. Hij heeft de bergen der onwetendheid bedwongen, hij staat op het punt de hoogste top te veroveren; als hij zichzelf over de laatste top heen trekt, wordt hij begroet door een bende theologen die daar al eeuwen hebben gezeten”.
Hij blijft leuk.

Er valt natuurlijk nog heel veel meer over te zeggen maar dat komt misschien nog wel weer eens.

Gemeenteavond

Op een gemeenteavond was het onder werp (weer eens) het omzien naar elkaar. Er schijnen mensen eenzaam te zijn en zo…
Iemand sprak de interessante vraag uit dat je eigenlijk eerst moet definiëren wat eenzaamheid is. Dat leek mij een wijs woord waar echter verder niet veel op werd ingegaan. Het is ook erg moeilijk om dat te definiëren.
In mijn jaren in de wijkverpleging kwam ik bij allerlei slag mensen. Van chique woonwijken tot in een huis voor verstandelijk gehandicapten. Hoe kun je iets doen aan de eenzaamheid van mensen? Volgens mij is het belangrijkste om eerst eens te luisteren wat de belevingswereld van die ander is. In dat tehuis moest ik in een ander ‘level’ instappen dan in een chique huis aan een singel. Voor mij zo logisch als wat.
Soms probeer ik mijzelf als eenzaam te zien zitten wanneer ik honderd ben of zoiets….en niet dement!…
En er komt iemand zo gezellig langs om me wat afleiding te bezorgen. Leuter de leuter over het weer en over de verhuftering van de maatschappij, bla, bla en of ik nog lekker gegeten heb of boodschapjes nodig heb en me goed voel en dan vervolgens vooral weer over zichzelf te praten….klep, klep, klepper de klep…want die zogenaamde hulpverleners en ‘met elkaar begane gelovigen’ doen het soms toch vooral om zichzelf een goed gevoel te bezorgen.
Eenzaamheid wordt slechts opgelost door enige mate van geestverwantschap.
Als dat er niet in zit tegen die tijd…Laat mij dan maar eenzaam zijn ….

Christelijke kunst?

Bestaat christelijke kunst? Volgens mij niet. Ja, we doen wel net alsof dat zo is: er zijn ook christelijke scholen, christelijke clubs, christelijke van dittum en van dattum. Maar klopt dat wel?
Hoe kan een ding, een kunstwerk in dit geval christelijk zijn? Geef je niet impliciet een waardeoordeel aan iets wat in zichzelf neutraal is?
Is het niet veel meer zo dat er christenen zijn die geïnspireerd door God’s geest kunstwerken maken? Mensen zijn tenslotte morele wezens. Organisaties, boeken en voorwerpen zijn dat niet.
Om die reden was ik er fel op tegen om jaren geleden een christelijke thuiszorgorganisatie op te starten. Ik startte liever een organisatie met christenen op. Naar mijn idee eeen wereld van verschil.
Als die geïnspireerde christenen nu eens niet zo bezig zouden zijn met het maken van christelijke kunst maar gewoon met creëren …..zouden die kunstwerken dan niet veel mooier worden?
Nu heb ik zo vaak het gevoel dat het net geen kunst is. Als christenkunstenaars zichzelf eens zouden loslaten……en vertrouwen hebben…..welke kunstwerken zouden er dan ontstaan?
Ach, misschien doen ze dat ook wel en leuter ik maar wat.
In de muziek ligt het weer anders. Hoe kan muziek wel of niet christelijk zijn als er geen woorden aan te pas komen? Kun je de geïnspireerdheid door de Heilige Geest dan toch horen? Lijkt mij niet. Je moet dan meer weten van de componist en dan nog…….
Misschien hou ik daarom het meest van 'Lieder ohne Wörter'.

toevoeging 06-12-11:
gevonden een mooie uitspraak van Prof. Rookmaker in 'Modern Art and the Dead of a Culture':
"kunst mag nooit worden gebruikt om de geldigheid van het christendom te laten zien. Eerder moet de geldigheid van de kunst worden weergegeven door middel van het christendom".